TOROK TAE DU ADAK MATA
1. TOROK TAE ADAK ELA HAENG NAI
https://www.youtube.com/watch?v=ilYXxS9sXKs
Acara Keluarga, Adat Kematian Mgr Hubertus Leteng di Taga
Wewa:
Iyo sangged ite ase kae
Ata be peang mai ngasang para
Ata be one mai ngasang para
Toe ne nggo be peang iwod dite ase kae, ne nggitu kole weta
Toe ...
Ai ite hoo, lorong weki dite manga taungs,
Weta peang, ende ema , ase kae one beo
Nehot ne nggo ga, ata iwon be cee, ata iwon be peang
....
Hitu kid lutur, mbaru dite
Hitu salangn ..........
Ai hoo anak dite, empo dite
Lorong agu reweng dite.
Woko labang nangan agu doal dongkarn dia, pau' sapun
Ita kin le mata dite, raes le ase kaen sama tuangn one
.....
Hoo ga, ite kin cee beo bate elorn, natas bate labarn, wee kete - keor kelo
Hitu reweng dite.
Hoo neng dade cee ranga ditey meseng
Hitu mangan ga hoo hia cain
holol sangged taung nuk dite, ...apa ata pande dite
......reweng sangged ite latang .....(hoal?) agu mohas (momang) .....
Asi /tae de cekoen
Ai hoo dite ga kudut kura olon te Adak Haeng Nain
Tudak Ela Haeng Nai:
Yo ema uskup, ...........
Anak ata ngaso, anak papa ngasang
Anak, ai lakod ite ba lau mai lage tacik
O bantang cama, reje leleng ami ngasang eme cee
Hitu mangan anak, ngo long bombo kawe woja mbaek dite anak.
One mai long bombo, kawe mbaek dite anak
Hitu mangan anak, tiba lite ngasangn ga , ngasang wintuk de Mori agu Ngaran
One mai hitun ga ,. boto manga rugi agu rabo tenang a ise ngasang ase, ise ngaang kae,
ise ngasang ema, ise ngasang ine (?) / weta (?)
Hitu mangan anak, hood tite, lonto laing loce du koe , halas kapal du wara
Reweng dami anak, adak haeng nai dite............. (?)
Hitu de reweng dami te kolon tegi .....
Yo..... Mori aga manga nai nggalas agu tuka gawas (?)
Reweng ce gewek - muu ce pujut
Tedeng one mai ise ngasang ase, lawang kole ise ngasang wetad,
Lawang kole ise ase kae do ata lonto golo mese hoo
Sanggen taung ase kae one mai ca kilo
Nggitu koles tuka salang peang
.......
padir wai,rentu .sai' dami leso hoo Mori
Ai mesen tuung momang de ... (?)
Ngasang ema, ngasang anak, ngasang ase, ngasang kae (?
Itu mangan Mori
Momang de mau....
Aku ata cewe mesen
Hitu de ngasang Morin
..............................
Hoog cain Mori ga, cee natas bate labar - beo bate elor, kuni agu kalo - mbaru kaeng diha
Mangan..... agu adak dami ngasang haeng nai
.........
...........
.....Neka manga watang lamba, neka manga sengkang mena (?) .
Dami ngasang ase kae, dami ngasang eman, dami ngasang wetan, nggitus anak rona
Anak ata ngaso Huber, tai dise asem, dise ema dom, lawang kole anak,
Reweng kole dise ema dom, ase dom, ende dom
Ngasang ase ka'e pang olo ngaung musi one lonto golo - kaeng beo
...
Anak ai bo du ngo dite ...
Du kole ....
Hitun mangan anak,
Adami ngasang eman, ngasang weta, ngasang ase kae...
Adak Haeng nai
.............
..........
.........
..........
Ai hoo dite anak
....
Ca salang kolen...
....
Ho dite anak, ba labang nanga ga, .... pau sangku (?)
Neho tae dami ase kae
.........
Ca salang kole ....
H
Ca salang kole anak.
Hoo de ngasang
Ata de mesen kali momang.
Remong one teno, raup one landuk
Nggoleng loce du kole, halas kapal du wara
Ca salang kole anak
ngasang inang, ngasang weta, ngasang toa'
...
Ronggo dong, cengkang mena
Ca salang kole anak, Taoe de ase kae toko remong
....
Bam mangan gancu pau, ata toem wok tombo one kaeng golo
Ca salang kole anak
..........
Ca salang kole anak
....
Ai nggo dite anak.....
....
Woko tadang kaeng dite anak
Labang nangan dite ga, pau' sangku
Ca salang kole anak
.....
Reweng
Sekongkos tombo, segalang (?) bajar
Kali de tae anak
.......
Porong
Baro oke ajo, tura one urat
Hitus de tae, hitus de tombo
Tombo ata kop, pau ata patun
....
Molor lako dite anak, tiba dia' le Morin
..........
JPS, 2 Agustus 2022
. NB: Toe dim polin tulin torok " Ela haeng Nai hoo, wajol toe dangan nesa dengnen.
_____
Misa Keluarga di Taga, Mendoakan Keselamatan Mgr Hubertus Leteng
https://www.youtube.com/watch?v=IsmOK-jTLSM
(Torok Tae du misa, Rapu leme loling one mbaru - Misa Kilo / Beo Taga). --- Torok Tae dialek Ruteng ). Taga, 2 Agustus 2022
TT:
Yo ema pastor, ite ata luju muu, lema pelas, kudut takung misa nggeluk hoo.
Etan ite ngasang ema Pastor Paroki, wan kole ite ngasang ase kae ata liup lipur lonto cama one meja altar hoo. Mori, one sua le gula, leso minggu lite, kae dami, anak dami, benta le Dewa, awit le Jari, renco tesong - pau mbaun.
Mori, tegi de ngasang ase, ngasang weta, ne nggitu kole ise anak, etad ket pisa ngasang ase, kae, wan ngasang ase.
Am mangas one pisa kraeng tua, tombo toe kop, pau' toe gancu , kamping ite le ase dite, ne nggitus Kraeng tua' :
Neka bas situ lite kamping Mori agu Ngaran .
Neka tombos situ lite kamping Mori Wowo.
Tombo koe ata molor lite kamping Mori agu Ngaran
Tegi ngasang dise ase dite kali, ise ngasang weta
Neka kole mangas one ise rundeng le mules, renang le cengkangs musi mai.
Porong ise kali, titong koe lite ata kop, palong koe ata diad ( (nai hambor - versi daku - FJ)
Kudut one kaeng kilod Mori, ne nggitu kole ite Kraeng tua'
Porong le ngaji dite hitu, neka koe mangas peleng ngger le, pacu ngger lau one mose ase kae agu weta - nara.
Te usan kole reweng dami ngasang ase kae Kraeng tua' ,
Tae de pang olo ngaung musi , ceen beo - peangn kampong.
Ai one mai lako dite Kraeng tua' , toe cee Manggarai hoo.
Coo kong mangan kudut nggoo ga , kengko itet ngasang anak laing, kaeng laing, ase laing.
One mai hitun Kraeng tua' , tegi kole de ngasangn ase kae, ceen beo - peang kampong - ,
Sangged situ Kraeng tua' , ampong taung situ.
Porong ite kali , one mai lako dite,
Neka manga ngasangn, pangga le watang ite kudut lako kamping Mori agu ngaran.
Neka manga doong one golo, neka aso one bea.
Porong ite kali kraeng tua, tedeng cee mai tana linod ite haeng eta Surga kudut lonto cama agu ata nggeluk do,
Ne nggitu kole kraeng tua, reweng kole de ngasang weta salang , ne nggitu kole ngasang de ende ema.
Woko lakod ite wale benta de Morin Kraeng tua' , toe manga peang rangad kole ngasang weta salang, ne nggitus kole ngasang ende ema.
Tegi kole de ngasang de weta agu salang hitu, porong le ngaji dite le mai Kraeng tua':
Pati koe jari lite, widang koe dia'
Kudut temek koe was ngasang weta dite - ngasang inang - amang, nasang ende ema:
Mbau koe etas, temek koe was
Yo Ema pastor, hitus tegi agu gesar,
Porong caing koes lite le Mori Jari
Leleng koes lite le Mori Dedek
Toe reweng kanang kole lami ngasang keluarga Ema pastor,
Maram ulapn ruha,
Landing Kristus hitu Mori dami, Amen.
U" Amen
JPS, 3 Agustus 2022
____________
Misa Pemakaman Mgr Hubertus Leteng
https://www.youtube.com/watch?v=X3-9v5QKUxg
Gereja Katedral Ruteng, 3 Agustus 2022
Sambutan Wakil Keluarga:
Eme manga kin retak cepa - pora raci
Ngere (ngawe?) wae - ngampang tana
Ranggi one nai - dukut one pucu
Porong sangged tombo ata toe kop - pau' ata toe patu
One waes laud - one lesos saled
JPS, 3 Agustus 2022
https://www.youtube.com/watch?v=_Mjtae8lqD0
Hebat anak ini masih kecil tapi sdh bisa bicara Adat manggarai Flores (acara Tudak)
TUDAK (ELA) LEPET BUING (SAUNG TAA) DU ADAK MATA
S: Ai salang lonto torok loce neki sangged taunng ase kae pang olo ngaung musi Semarang hoo ..
Nggitu kole anak rona, nggitu kole anak wina
Nggitu kole wan ata cucu - atan ata tua'
Reweng de hae kilo dite ...
Ai woko poto le wowo, benta le dewa dite , awit le jari, tenco tesong - pau' mbau.
Niang kali reweng de hae kilo dite lawang agu anak dite ,
nggitu kole empo . agu nggitu kolen wela n peang .....
Nian kali reweng dise ema ga ....
Neho ite neka keta manga lako le rleng abo, neka manga tuka leng toni,
Neka manga ranga leng gong,
Neka manga siro hae kilo, neka enang wela, neka paong bangkong
Neka manga cumang duang, nema manga mbau hae wau'
Neka hamar one amang
Hitu de tara cau ela hoo amang
Sua leng dua'ng kole.
Reweng anak wina dite, wan koe (cucu) etan tua.
Ai salangn lonto torok loce neki leso hoo lite
Ai woko poto le Wowo, benta le Dewa ngasang kesa laing ,
nggitu kole ngasang amang laing tae de koa laing.
Nia kali reweng dite ema ga,
Neho ite neka manga ba rangkat, neka manga lako rabo, neka ranga le gong, neka tuka leng toni.
Neka manga sumang duang, neka manga sir hae kilo,
Neka manga enam wela, neka manga paong bangkong,
Neka manga tengok (?) one empo neka manga hamar one anak.
Porong dia' lako dite, molor lako ngger ole, ngaji latanng ami musi mai
Porong ite kali ga, letang temba laro jaong kudut tombo one Mori Kraeng,
Ole uwa gula ise musi mai, bok leso, langkas haeng ntala - uwa haeng wulang
Hitu de ca rajan one elo hoo lite
Te sua leng duang kole,
Teweng de anak rona dite, wan cucu etan tua,
Ai salang lonto torok, loce neki dite lleso hoo
Ole, ai woko poto le Wowo - benta le dewa dite one pisa ta, awit le Jari.
Renco tesong dite ngasang ema , pau mbau
Nia kali reweng dise lite ema ga,
Porong ite neka manga lako rabo, neka manga ba rangkat,
neka manga ranga le gong, neka manga tuka leng toni
Neka manga dade ata hae, neka manga poto ata do,
Neka manga ciro hae kilo, neka manga enam wela , neka manga paong bangkong
Neka manga hamar one anak, neka manga duntak ata tua - neka manga dodet ata koe.m
neka manga tengok (?) one empo.
Porong ite kali ga, kepe le - tadu lau
Porong lite keked sangged tauung usang rete,
............. koleng lite sangged situ ta.
Hitu reweng de anak rona dite lite ema
Te sua leng duang kole..... reweng ase kae pang ole ngaung musi Semanarang hoo.
Salang walang lonto torok loce neki dite leso hoo ga,
Ole, kudut adak lepet buing ta...... ........
Air woko benta le Dewa - , Poto le Wowo dite one pisa.
Ole hoo le leso nipun...........
JPS, 25 Oktober 2021.
___________
TOROK / TUDAK DU ROWA HI ENDE REGINA (GINA) JENAUT
1. Torok MANUK TOKONG BAKOK - WELA WIE
(Ata torok Pis Got, awo mai Lengor, Rahong Utara)
Nggo (kong) kali nggitu inang
Tae dise anak bara dite wua tuka
Puung eta mai hia Benyamin, anak ata ngaso rona , hia Frans, hia John, lawang hia Rony
Nggitu kole sanggen andak ine waim, puung eta mai hia Tina Jelita, Mery, Suster Sophy
Nggitu sangged empom, ata manga nood ko one tana mbeot kid.
Nggitu koe jaong dise wote agu koam
Nggitu kole jaong de kilo mese Baduk - Waweng - Mau Naju - Deni - Pedi - Woni
Ende tae dise: Mbaru Sakit poli sabin (caaing),
Ami anak ata ronam ende agu anak ine waim
Hitun kali poe , landing kali gangga kid ite te lako wale benta de Dewa,
Hitun kali pangga, landing kali ganggaa kid ite wale benta de Mori Ngaran
Tae dise anak baram wuat tukam, eta ata ngaso wan ata cucu (susu)
Nggitu kole anak agu empon ata manga nood agu ata one tana pala
Woko pau handuk, doal dongkar dite,
Ende neka lako demeng rabom, neka ba rangkat
Hoo manuk adak tokong mbakung (bakok) - wela wie
Neka lako rabo dite,
Ngger le nai daat, ngger cee nai dia'
Sa salangn kole inang
Tae agu bilik agu kilo de meu
Etan ata ngaso wan ata cucu, ata rona - ine wai one uku Nua Pedi Jeri - Moni, Mau - Naju - Baduk Waweng hoo
Woko peseng mata - kemu lime dite wale benta de Mori
Inang, tae dise neka lako rabo - neka ba rangkat
Neka tombo cocong le Mori Wowo
Hoo manuk te adak Tokong Mbakung (Bakok) Wela Wie
Neka lako rabo - neka ba rangkat
Hitu kole tae de ata lonton Bongkok - caun Landuk Wela hoo, Gendang One lingkon peang
Woko retang .........
lonton bongkok - bendar peang
Awo lawang awon Wela hoo - sale lawang salen
Hiop bo , peseng mata - kemu lime dite
...pang olo - ngaaung Musi Wela hoo,
Hoo ngasangn manuk te tokong Mbakung (Bakok) - Wela wie
Neka lako rabo neka ba rangkat
NB: Benda ata perlu siapn: manuk lalong bakok
_______
2. Torok MANUK HAENG NAI
(Ata torok Pis Got, awo mai Lengor, Rahong Utara)
Ai nggo gi Inang ,
Jaong de anak baram - wuat tukam,
Anak Ata ronam - agu anak ine waim,
Anak ata manga rangad - ne nggitu kole ata lage tacik kawe mose nai
Empo ata ronam - empo ine waim
Sangged wotem agu ko'am
Woko pau' handuk dite - doal dongkar
Ende mesen momang agu poe dami.
Ende, Mbari Sakit lami poli saingn
Hitu kin pooe hiitu, mberes kin lako dite
Ngeng tae agu reweng dise anakm.
Ende neka lako rabo neka ba rangkat
Neka tombo cocong le Wowom
Neka manga ranga le gong, neka manga tuka leng toni
Ngger le nai daatn, ngger cee nai diam
Hoo ngasangn Manuk Haeng Nai:
Neka lako rabo - neka ba rangkat,
Ngger le nai daatm - ngger cee nai diam
Ce salang kolen, tae de ase kaem, ine wai - ata rona - bilik agu kilo de meu
Nggitu kole ise anakm, ata lage tacik - lage wae
Woko peseng mata dite kemu lime:
Ende neka lako rabo, neka ba rangkat
Ngger le nai daatm, nger cee nai dia'm
Poro dopo one ite irus one isung , luu one mata
Neka lako rabo - neka ba rangkat,
Ngger le nai daatm - ngger cee nai diam
Hitu kole ca salangn ende
Woko retang bendar peang - lut jojok kole bongkok
Ne nggitu kole lawa segolo
Sale lawang salen - awo lawang awo Wela hoo
Ai woko peseng mata dite - kemu lime
Ende neka lako rabo, neka ba rangkat
Ngger le nai daatm, nger cee nai dia'm
Poro dopo one ite irus one isung , luu one mata
Neka lako rabo - neka ba rangkat,
Ngger le nai daatm - ngger cee nai di'am
_______
2. Torok Ela Seki Telu
(Ata wewa: Martinus Ntalbot.
Ata torok Pis Got, awo mai Lengor, Rahong Utara)
Ata Wewa (AW)-:
Ai ngituy ema, reweng daku mendi anak one gula hoo , agu sangged anak rona agu woe, sangged ase kae ata liup lipur du seki telu hoo.
Ai lonto torok, bantang sama, padir wai rentu sai dite one pisa one telu te podo ended ami, weta dise ema, iang ata inang, tua data tuan, te adak seki telu . Oe du adak seki telu telu hoote ngaji sama laing te sondo kamping Mori Wowo, Elang kamping Mori Dewa, Porong Ende Gina hoo, sai agu tiba le Morin, kapu neka pau' pola neka gomal. Porong hia poto koe moson te kaeng one simping rasap de Mori agu Ngarang eta Surga.
Te tegin ngaji hoo ema, rantang muu kanang, hoo reweng daku, porong ngaji dite ema laing, ata pukul (kukut) paang olo ngaung musi, ne nggitu kole ite ngasangn ase kae do agu sangged anak rona agu anak wina, porong ite nai sa anggit tuka se leleng te ngaji latang hi Ende Gina one adak seki telu hoo.
Tua' Golo (Philipus Jeharut)
A.. puung noo main ko. Ai Poto le Mori Wowo, benta lw Mori Dewa hia Ende Jelita, ai bom manga kuasa kole dite te poe hia. Porong molor lako diha ngger olo. Ite musi mai kali ga lonto sama te podo hia kamping Mori Ngarang, Dasor sai le ngirik neteng weki kamping hia.
Neho aku ata lami bongkok
Oe...hoog aku, ba ngasang de lawa do, te Pateng Wae - Worok Golo - rantang manga kole itang diang - nangki tai ngasang seki telu hitu, jadi, porong keli leng besi ite musi mai , kalas leng tembaga dite musi mai'..
Oe molor koe lako diha ta, tiba dia' koe le le Morin. Toe muu' kanang, hoo kin lapeng (lancung?) (teing amplop)
Pa Yan Turut (Wakil Kel. Ntalung Pada / Wae Ireng):
...te ngaji cama laing latang hia Ende ata poli benta de Dewa, poto le Wowo. Toe muu kanang, hoo kin lapeng reweng....(teing amplop)
Anak Rona Welo (Endy Madur):
.....hitu peang tana Elan, hoo wasen (teing amplop)
Ase kae Wela (Yohanes Mariano):
....reweng dami ase Kae Wela .................................hitu peang tana elan, hoo kin wasen....((teing amplop) )
Anak Rona Ndiwar (Marsel Magul)
.......Porong dopo one hia kali irus one isung, luu one mata, ndajar lose sadar, tedeng lose lewe.
Neka reweng dami anak rona Ndiwar, hio peang tana elan, hoo kin wasen te podon inang dami ((teing amplop) .
Anak Rona Karot (
Yo neho dakun kole lite ga, nak rona Karot.
Woko benta le Dewa, Bembeng le Dedek hia Inang dami.
Porong dopo one hia kali irus one Isung, luu one mata
Porong tei sehat ise musi mai, nggitu kole ami anak rona
Porong tadang koe waheng one api neraka, porong ngo one Api Pande Nggelok, tujuan Salang Surga
Reweng daku anak rona, hitu peang ela, hoo wasen (teing amplop)
Rahi.... (...... - Tinus Talbot) -
. Hoo kali te taung walun. Tegi gami kamping hi Ende Porong neka koe doong one halangy kole kamping Morin.
Tegi gami, porong Morin ga ampong sangged ndekokn gia, porong hia ga nggalah koe nawan kole kamping Morin kudut dia kaeng diha agu Morin eta Surga. Ngaji dami walang ga....yo....ai ite .
Hiti peang elan hoo wahen.... ((teing amplop)
Woe Lembor ........ ((teing amplop) )
TOROK TAE SAUNG TAA (SEKI TELU) --- le Kraeng Pius Got awo mai Lengor
Ai nggituy Inang. Ai Tuju mata kemu lime dite one pisa te wale benta de Morin.
Tae de anakn hia Beny, puung eta mai hia lawan sanggen asen, anak bara wua tuka dite, ata manga one lonto lip lipur hoo ko ata ng mbeot, ata lage wae agu baling tacik hoo cee taungs.
Hitu kole ngasang wote, eta bisa wa ngasang ase ,
Ai woko tuju mata kemu lime dite, wale benta de Morin,
Inang toe manga ce banan, neka manga lako le rabo - neka ba rangkat
Peang tana de Ela adak saung taa, ceki telu (Pande uek ela)
Lulung locem, lepet buing, kudut caus de remang taa inang, tebangs gendang .............................................
Neho tae dise anak baram wuat tukam,
Ende neka lako rabo, neka ba rangkat, ngger le nai daatm kali -ngger cee nai diam
Neka tombo cocong le Wowom neka .....
Peang tana ela, adak lulung loce, lepet buing
Te san kole inag, eweng dise anak baram- wua tuka, bilik agu kilom
Anak ine waim, anak ata rona, ngasang ase agu kaem nggitu kole anak bara wua tukam
Peseng mata dite kemu lime
Ende toem banan
Hio peang tna elan
Porong ite kali ga.........
Ite kali kepe le tadu lau
Ende neka tombo cocong kamping Mori Wowo, neka tura .......
Peang tana ela, adak lulung loce, ;epet buing ,
Can kole, reweng dise anak baram wuat tukan.
Ai woko retang bendar peang .om manga tombon kamping ata cau landuk - lonto bongkok
O mangan kole ga......
.....
sale lawang salen Wela hoo, awo lawang awon, lau lawang laun, eta lawang etan
Nggitu koles ngasang anak rona,
Nggitu kole hae oecing dite Inang, hae dia du one tana lino,
Woko peseng mata dite kemu lime
tae dise, Inang, Porong emo ite kali rewit weki, sowel loke
Porong lako dite, ne tuka leng toni, neka ranga leng gong,
Neka lako rabo - neka ba rangkat
....
Peang tana ela
Hitu hitun inang.
Tae de wotem, empom,
Neka paong bangkong, neka enam welam, neka poto hae lontom, neka reje hae leles.
Hitu peang tana ela te adak leper loce, lulung buing.
Porong hau neka benta mani, ami neka benta hau
Peng tana ela latang ceki telu
Latang Paka dia; dite tanggal 3 - Juli ngaung 2022.
Ce can kole, tai de anak rona, pisa kaut anak rona
Sapo mese likang langkas
Te dise, weta ko inang
.... wakar dite, anak bara wua tuka
.....
Somba weta tae dise, somba inang.....
Ami kepe usang rete, saka buru warat
Emo one ite kali ga, irus one isung, luu one mata,
Ite kepe le, ite tadu lau
Neka tombo cocong kamping Wowo, neka tura ...........
Helek lako dite ngge ole, sehat mose dise mai
Maram hitu tae, maram hitu torok
....
lema rempas....
Somba inang.....
Hitup te rorok, torok toe kop, hitup pau, pau ata patun.
de tura...tura tora toe nungan....
Pau toe patun..........
........lengkang salang ....
(Paki ela - pande runi)
.
JPS 9 November 2021
.
_________
TOROK TAE DU NUKJ SENTAUNG ROWAN KRAENG RUFINIS LAHUR
(ATA MANGGARAI ATA ROWA LAU JAKARTA)
https://www.youtube.com/watch?v=MxEIEQjrOx4
