Senin, 31 Juli 2023

KRITIK TERHADAP KEBUDAYAAN MANGGARAI (SIDA)

 KRITIK TERHADAP KEBUDAYAAN MANGGARAI (SIDA)

Ada beberapa  komponen  budaya Manggarai yang perlu disoroti dalam beragam acara  adat.

Pertama, Minuman  beralkohol dan rokok 

Dalam pelbagai kesempatan, ada tagihan adat berupa sida  . Tujuan  sida  adalah memohon partisipasi doa dan material anggota keluarga terutama pihak saudari yang sudah berkeluarga (woe)  demi kelancaran acara pihak saudara (anak rona atau ine ame).  Tagihan dalam  sida  ada banyak jenisnya misalnya uang utama, rokok (bermerek misalnya  gudang  garam, hampir tidak pernah dijumpai tembakau lokal , seperti mbako tumpi atau londa atau koli) , selain itu ada minuman  beralkohol  bermerek seperti bir, jenifer, anggur orang tua, jarang menggunakan minuman beralkohol lokal seperti  tuak raja atau sopi).  Rokok dan minuman itu umumnya dikonsumsi laki-laki yang suka minum alkohol dan suka merokok. Lalu  bagi yang tidak  suka mengkonsumsinya, termasuk kaum perempuan?  Hanya  duduk dan menonton bahkan menikmati asap yang  keluar dari  mulut lelaki  perokok. Bukannya menghirup udara segar, mereka malam menghirup udara kotor (asap rokok).  Dari segi pengadaan, rokok bermerek dan minuman bermerek itu bukanlah buatan masyarakan lokal tetapi diimpor dari pulau lain bahkan negara  lain. Samapi di sini, apakah praktek seperti mendatangkan manfaat? Dari segi ekonomi jelas  tidak. Karena  apa? Itu menguntungkan  pihak lain, terutama perusahan yang membuatnya. Juga dari segi kesehatan, hanya  membuat polusi sekitar tempat acara (rumah). Dari segi gender, hanya menguntungkan lelaki  yang menikmati minuman beralkohol dan suka merokok.  Itu merugikan bagi pihak yang  tidak menikmatinya, termasuk kaum perempuan.  Maka,  ke depannya, praktek budaya seperti itu perlu dihilangkan. Kalaupun dibawa, siapkan arak/ tuak lokal misalnya  tuak raja atau sopi.  Soal lainnya berupa pengumpulan  uang  tetap  perlu dilakukan dan dilestarikan.  Hal  yang  semakin digalakan  adalah membawa sirih pinang. Sirih  dan pinang baik dari segi kesehatan. Hal-hal lain,  misalnya ayam, babi dan anjing tetap  perlu dilakukan. 


Kedua, soal acara yang berlangsung  malam. Apakah ini cukup efektif. ? Proses metabolisme  tubuh  berlangsung  dari pkl 23.00  pm hingga pkl 04.00 am.  Sementara, kadang acara  Sanda  dan Mbata  saat acara  adat  berlangsung  hingga  pagi.  Mengapa  tidak diatur  sampai pkl 10.00 malam saja.  Mulainya  bisa lebih cepat, sore  hingga pkl 10.00 pm. 


_______


Kedua,  kebiasaan orang Manggarai  yang merokok saat acara -acara adat, termasuk saat kenduru, Penti.

Menjelang acara seperti itu orang Manggarai (lelaki)  tetap  mengisap  rokok  dan membuat asap.  Mereka yang merokok saat seperti  itu  kadang tidak punya perasaan  toleransi  terhadap  orang  lain yang  tidak merokok. 

(Inspirasi dari nonton video kenduru Pater Waser, SVD), 18 Oktober 2023. 




Kamis, 20 Juli 2023

Video - Video ( Dere, Kritik de Inewai Manggarai latang ata Rona)

Video - Video Kritik  de Inewai Manggarai  latang ata Rona



________

Dere: Lau - Lau Poka  , Lau - lau Doal


Lau-lau poka, lau lau doal

Lau-lau hese lau-lau pengges / selet (?)

Lau-lau lempo, lau-lau lembot

Lau-lau hesot, lau-lau keot 

Lau-lau wetot, lau - lau  jelong 

Le le  nggokok, le le   nggosor

Le le lampa, le le nggasar

Le le lako, le le sekersambot

JPS, 15 Agustus 2023.

NB: Saya  tambahkan  sendiri. Ini ide kreatif. 


****

henu toe ma bae teneng,hi nana ga toe ma bae kawe seng ne

lawak manggarai



Sumber : WAG IKAMASI, diposting oleh Lexy Ores, 19 Maret 2024   pkl 07.53 am. 


Rabu, 19 Juli 2023

TOROK TAE KESEWIANG

 TOROK TAE KESEWIANG



Hoos  gejur  agu nejung  dami

Hoos  wuad gori agu  nolak dami

Tiba  koes lite  sina, senget koes lite le


JPS, 20 Juli 2023


Selasa, 11 Juli 2023

WU'AT WAI'

 WU'AT  WAI'

https://www.youtube.com/watch?v=c1kD3PjDxnU

INEWAI ATA BA TOROK TAE

 INEWAI ATA BA TOROK TAE


éja nggeluk hoo, kudut  tiba laring cain weki agu dara de Mori Yésus.  Tegi dami:
é  séhat te ngancé  kerja  te   kawé  hang  bara wéngko  weki.
éing  koé  berkak  té latang Ema Pastor, Dewan Stasi agu Ema  one KBG  .ata  pandé  nggalas  agu  wé'ang  gérak.  oné  nai  dami.
lité  ema Pastor
Dasor  léng ca  koé ngaji agu  gesar  dami soo  oné  takung  misa nggeluk hoo.
Yo, Ema  pastor, kepok. 


JPS,  12 Juli 2023


TOROK TAE DU SEKENG NATAL, PASKA, KENAIKAN

 TOROK TAÉ DU SEKENG  NATAL, PASKA,  KÉNAIKAN


https://www.youtube.com/watch?v=GTAmIs-oe-U


Yo  Mori, 

Nia léng salangd liup wiku, mongkos lonto dami anak dom  oné  wié hoo.

Ai  ného téndéng kéta tuka méség ami, ného joéng tuka koégm.  

Ai  kréeba de Malaikat. Télés  déré  lé kandang  Bétléhém,

Mori Yésus, ata sambé  poli loasn.

Hoo ga  ami  anak dom, nai  anggit, tuka léléng, bantang cama ,  réjé  léléng, wan koé étan tua'

ulun lé wa'in lau, dao' awo - ambé  salé  - 

Ngo naka anak hanang de Mori Ngaran - 

Ngo lélo anak  géong de endé Maria Nggeluk

Ngo somba anak momang de Mori  Somba

Ata  loas  oné  oka, lagang  oné  kandang.

Ai landing  tadu taung para mbaru data Bétléhém, janggi taung naid, rengus kaut  woko ketuk

Do'ét  kaut  Santu Yoséph, toé  tiba  hia endé Maria Nggeluk,  kudut  te  loas  one mbaru.

Maid lagang  kaut  oné  kandang, loas  kaut  oné  oka,  lapo laing  remang, towé  laing  menes,

wongka  tokon oné  galang. 

Mori, dasor  le cai  dité, 

wasi koe  nai  saki néténg ami,

Wasa  koé  nai  nai rangkat,

Along  koe  nai  hambor  néténg  ami,

Kudut, ka'éng ca  béo  néka woléng élor

Ka'éng  ca natas  néka  woléng bantang,

Kudut  réwon lami ngasang  ka'éng  beo

Soong (?)/ Bong (?)   lami ngasang  ka'éng  golo

Rang  lami ngasangn  ka'éng tana

Yo, Yésus  ata  lembak  kéta,

Ngger ole lobo  limé  dité  condos  lami  weki lawang  wakar  dami  ata  wenggos  lonto  léok oné wié  hoo.

Mori, téing  widang berkak   sanggéd weki   lawang  sanggéd  wakar

Porong  néka  koé  ringing tis  mose  dami, néka koé  népo leso 

Porong uwa  gula - bok leso, léwé lé - depa senang - 

Porong uwa  haéng wulang  mose dami -langkas  haéng Ntala,  sendong te lebo, andong te k (p)along (?)

Mori, lobo limé  Dité kole  lami condo  sanggéd  gori  agu  gémpur  dami sangged  taung anak dom. 

Porong berkak  koé  lité  situ. Kudut ita kin lami ngasang hang  ciwal, haéng  kin lami ngasang hang mané, tuaa  ngasang  hang  gula,  remong kin lami ngasang hang leso.

Porong bolek koe  lokeg ami, baca  koe  tara.

Mori, porong  Ité,  jaga  wié  lawang lesog dami anak.

Porong mose dami, uwa  gula bok leso.

Yo  Mori, condo kolé  oné  Ité lami té latang ema pastor  oné  takung  Misa  Nggeluk  oné   wié hoo.

Mori,  néka  koe  ringing  tis mosén, néka koé   nepo leso.

Porong  géal neho  sésap (?) sénténg  ného  wako, uwa  koe  gula - bok leso.

Porong  eme  cumang  gula lami  ruda kin bénta  tuang,

Émé  cumang  mané, porong  ruda kin bénta  pater.

Tegi lami mendi, sawal dami anak latang anak  fratér ata  raés oné  misa nggeluk hoo, 

Mori, téing  koe  ngalis  nai,   gérak nuk, 

Porong lé watu  tanda  ké nanangn, lé watu  asi  ké  ndain

Porong dumpu apa baté  nukn, ita ata baté  niakn, hang  apa baté  kawén

Porong wetik koé  wekin lité   tai', tanda  koé  ngasangn le Sakraméng Imamat

Yo, ema pastor. Ité   ata poli  wetik weki - tanda ngasang,  

kudut  lémba  sanggéd   élang  ngger éta Mori Déwa.

Ba  sanggéd  sawal  dami anak ngger lé  Mori Ngaran

Dasor le luju muu, emas lema  dité , 

Séngét lé  le Mori Dédék, tiba  sina le Mori  Dia',

Porong cai ? / cahir  koé  nai le Mori adil  sanggéd taung kéng  agu kaing  dami  oné wié  hoo.

Mori hitup tombo dami, hitup ngaji dami.

Porong  tiba  koe lité  sina,  séngét  koé  lité lé.

Yo, rantang reweng kanang, am aok taka baron, lanar taka bajarn,  molor taka rokotn, 

Wasé sanggéd taé, toko sanggéd  tombo. Kepok.


JPS, 12 Juli 2023.














 


 


_______


https://www.youtube.com/watch?v=71_JqH2LkOY

https://www.youtube.com/watch?v=-EQhNpU-Tts



_________

TOROK  TAE SAMBUT BARU - ATA TOROK INE WAI 

https://www.youtube.com/watch?v=3HMFwhz5N9A


_____

TOROK  TAE SAMBUT BARU 

https://www.youtube.com/watch?v=jYsA7oVAPdc


Senin, 10 Juli 2023

SONGKO LOKAP GENDANG WELA

 SONGKO LOKAP GENDANG WELA, 1 - 6  Juli 2023

Kerja Bakti Menjelang Songko Lokap, Juni 2023


Rangkaian Songko Lokap   - Penti Weki  Gendang  Wela, Desa Persiapan Bangka  Wela ,

Kecamatan Ruteng

1.       Sabtu, 1 Juli 2023              : Adak Manuk Reku Wakar

2.       Minggu, 2 Juli 2023          : Wee Weki

3.       Senin, 3 Juli 2023              : Tiba Meka Landang sili Mai  Denge agu Caci Hari ( leso)  I.

4.       Selasa, 4 Juli 2023             : Caci Hari ( leso)  II.

5.       Rabu,  5 Juli 2023              : Adak Paki Kaba Songko Lokap

6.       Kamis, 6 Juli 2023              : Misa Songko Lokap





Mbata Nandeng


Mbata  Kala Awo Ngampang


Orang Gendang - Alex dan Edu) menabung Gendang - Irama  Kedendit


Mbata orang  Denge (Meka Landang), 4 Juli 2023





Kole Barong Lodok, 5 Juli 2023




_____


MBATA_ RAME KONG KOE _ ASE KAE DENGE


LANDU_ KOLONG _ ASE KAE DENGE



_______



Misa Songko Lokap, 6 Juli 2023







Para Imam yang hadir: Pater Marsel Agot, SVD (Putra Wela), Pater Flory Jaling, SVD (Putra Wela),  Rm. Ferdy Gadu,Pr (Pastor Paroki Golowelu), Rm. Varly,Pr (Pastor Rekan Golowelu), Rm. Ino Sutam,Pr (Ketua Komisi Kebudayaan  Keuskupan Ruteng/ Dosen UNIKA St. Paulus Ruteng).

Misa dilakukan dalam Bahasa Manggarai. Teks dan  petugas  Misa  dipersiapakan oleh seksi Liturgi (Frans Jelata, Albert Kurman, Anselmus Jeramun, dibawah koordinator  Bapak Mariano Ano)  dan koor ditangani oleh  orang -orang muda  dibawah koordinasi  Bidan Metik, Mama Antonia, Ibu Tini,  Ibu Chika hambur,  Ibu Lidia Suseng (Mama Gizel). 

Dere Sambut

Mori, Mori, Mori  ga...e....
Mori, sambe- sambe  , sambe  ata  one  tana lino.